WHO khuyến nghị Việt Nam tăng thuế thuốc lá tuyệt đối 15 nghìn đồng/bao, vào năm 2030 có thể thu về 46,4 nghìn tỉ đồng.

Tăng thuế và giá thuốc lá là giải pháp quan trọng

Nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới WHO, tăng thuế và giá thuốc lá là giải pháp quan trọng, đóng góp khoảng 60% hiệu quả trong việc giảm tỉ lệ sử dụng thuốc lá. WHO ước tính khi tăng thuế để giá tăng 10% thì sẽ giảm tiêu dùng khoảng 4%-5%. Đặc biệt, có thể giảm tới 10% hoặc hơn ở trẻ em và người nghèo.

Đồng thời, theo ước tính của Ngân hàng thế giới, khi thuế thuốc lá tăng 10%, thu ngân sách từ thuế thuốc lá có thể tăng 7%.

Theo kinh nghiệm quốc tế, sản lượng thuốc lá không thể giảm nhanh chóng trong thời gian ngắn: Ví dụ Thái Lan: từ 1993-2017 tăng thuế thuốc lá 11 lần. Kết quả tỉ lệ hút từ 32% xuống 19,1%, thu ngân sách tăng 4 lần (500 triệu USD → 2,3 tỉ USD), nhưng sản lượng tiêu thụ vẫn giữ xấp xỉ 2 tỉ bao mỗi năm.

Còn tại Philippines đang áp dụng thuế tuyệt đối, thực hiện cải cách thuế tiêu thụ đặc biệt từ năm 2012, thuế tăng hằng năm đạt mức 65 peso/bao (~1 USD/bao) vào năm 2023. Kết quả doanh thu thuế tăng từ 680 triệu USD (2012) lên 2,9 tỉ USD (2022). Tỉ lệ hút thuốc giảm từ 27% (2009) xuống 19,5% (2021).

Tại Việt Nam, sử dụng thuốc lá gây ra 85.500 ca tử vong mỗi năm. Hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong. Tổng cộng là 104.300 ca tử vong/năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá.

Theo ước tính sơ bộ của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá là 108 nghìn tỉ đồng một năm (tương đương 1,14% GDP năm 2022). Con số này lớn hơn gấp 5 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế thuốc lá cho ngân sách quốc gia.

Tác động của thuế lên giá bán lẻ đang quá thấp

Trên thị trường có tới 40 nhãn hiệu thuốc lá có giá bán lẻ dưới 10 nghìn đồng/bao 20 điếu, có nhiều nhãn hiệu chỉ có mức giá 7 nghìn đồng đến 8 nghìn đồng/bao 20 điếu.

Với mức giá thuốc lá bán lẻ thấp như vậy, thuốc lá rất dễ tiếp cận với người có thu nhập thấp và người mới hút, kể cả trẻ em và trẻ vị thành niên.

Theo khuyến nghị của WHO, để đạt được các mục tiêu của Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030, Việt Nam cần áp dụng phương án tăng thuế mạnh hơn so với các phương án của Bộ Tài chính.

WHO và Bộ Y tế đề xuất áp dụng thuế tuyệt đối theo lộ trình để đạt 15 nghìn đồng/bao vào năm 2030 và giữ nguyên mức thuế tỉ lệ 75%.

Tại hội thảo chia sẻ thông tin về hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá do Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế) tổ chức ngày 8.5, ThS. Phan Thị Hải - Giám đốc Quỹ cho biết, mỗi bao thuốc giá bán lẻ 10 nghìn đồng thì giá xuất xưởng chỉ khoảng 3,9 nghìn đồng.

Việc tăng thuế từ 70% lên 75% giá xuất xưởng chỉ làm giá tăng 220 đồng. Người bán lẻ có thể cùng tăng giá và sẽ chỉ làm giá tăng lên khoảng 300 đồng = 3%. Tuy nhiên lạm phát trung bình là 4% và thu nhập tăng trung bình là 5%. Vì vậy việc tăng thuế có tác động, nhưng rất ít tới tiêu dùng trong các năm đó.

Nếu theo phương án này, đến năm 2030 tỉ lệ hút thuốc lá ở nam giới sẽ giảm xuống dưới 36% và ở nữ giới xuống dưới 1,0%, đáp ứng được mục tiêu chiến lược quốc gia. Giảm được 3,2 triệu người hút thuốc so với kịch bản không tăng thuế. Mức giảm này cao hơn phương án của Bộ Tài chính hiện nay là 1 triệu người hút thuốc.

Đặc biệt, phương án này sẽ giúp tăng số thu thuế thực (đã điều chỉnh theo lạm phát) lên 169%, tăng từ 17,4 nghìn tỉ đồng năm 2020 lên 46,4 nghìn tỉ đồng vào năm 2030 (tăng thêm 29 nghìn tỉ đồng). Mức tăng này cao hơn so với mức tăng theo phương án của Bộ Tài chính là gần 10 nghìn tỉ đồng, giúp tăng ngân sách cho Nhà nước.

https://laodong.vn/xa-hoi/ap-thue-15-nghin-dongbao-thuoc-la-viet-nam-co-the-thu-464-nghin-ti-dong-vao-nam-2030-1503597.ldo

Thùy Linh (BÁO LAO ĐỘNG)