Sứ mệnh của nhà báo thể hiện ở đâu? - câu hỏi này không chỉ mang tính lý thuyết, mà là một trăn trở hiện hữu trong cuộc đời cầm bút của nhiều nhà báo. Trong xã hội hiện đại, sự kết nối các nền tảng mạng xã hội đã tạo ra không gian công cộng và có tầm ảnh hưởng sâu rộng đến hầu hết các khía cạnh đời sống. Vì vậy, sứ mệnh xã hội của báo chí cần một tầm vóc quan trọng đặc biệt, vượt lên trên khái niệm nghề nghiệp đơn thuần.

Những bản tin không lạnh lùng

Thời điểm những năm đầu thập niên 2010, Đà Nẵng triển khai thành công chủ trương "5 không, 3 có" ("Không có hộ đói - Không có người mù chữ - Không có người lang thang xin ăn - Không có người nghiện ma túy không được kiểm soát trong cộng đồng - Không có giết người để cướp của”, "Có nhà ở - có việc làm - có nếp sống văn minh đô thị"). Phong trào được đồng thuận và lan tỏa mạnh mẽ trong dân. Nhưng rồi đến 2013, tại Đà Nẵng liên tiếp xảy ra cả chục vụ giết người. Mỗi vụ án là một thông tin chấn động bởi các hành vi thủ ác man rợ. Báo chí đương nhiên là phải đưa tin. Nhưng nếu đưa những bản tin "lạnh lùng" kiểu thông tấn chỉ mới giải quyết được sự hiếu kỳ của bạn đọc. Đôi khi lại gây tác hại cho cộng đồng, địa phương. Đấy là lý do mà tôi phải đi tìm hiểu nguyên nhân sâu xa của hiện tượng xã hội này.

Bất ngờ, cơ quan công an đã có sự thống kê: Trong số 13 vụ giết người trong năm 2013, có đến 7 vụ có nguyên nhân mâu thuẫn tình yêu trai gái. Toàn bộ đều cùng lý do yêu cuồng nhưng không được đáp lại dẫn đến thù hận, ra tay man rợ. Yêu và yêu điên cuồng là vấn đề muôn thuở, nhưng ra tay tàn độc với người tình phụ đến trở thành một hiện tượng xã hội là quá bất thường.

Lúc đó, tôi phỏng vấn chuyên gia tâm lý học Nguyễn Duy Hới - nguyên giảng viên Khoa Xã hội học, Đại học Huế. Ông cho rằng, hiện tượng giết người tình đang rộ lên giống như hội chứng, một loại bệnh xã hội đang có nguy cơ lây lan. Bản thân lớp trẻ không chịu khó học hỏi, bị ảnh hưởng mặt trái của xã hội thông tin - truyền thông. Vì có nhiều lý do dẫn đến hiện tượng này, nên giải pháp cần đồng bộ. Ông đề nghị, trước mắt báo chí, truyền thông cần điều chỉnh cách đưa tin, tránh khai thác thông tin vụ việc theo kiểu giật gân hoặc lạnh lùng.

Hàng loạt nhà văn, nhạc sĩ, chuyên gia tâm lý mà tôi phỏng vấn sau các vụ tình án năm đó đều khuyên, người cầm bút, đưa tin hãy hết sức cẩn trọng trong từng câu chữ. Phải có những thông tin dẫn dắt dư luận. Đặc biệt là với bạn đọc trẻ tuổi. Hãy hướng họ đến những suy nghĩ, hành động đúng. Tuổi trẻ cần tỉnh táo, lấy tình yêu thương con người để hóa giải. Báo chí cũng nên đánh động trách nhiệm của chính quyền, cơ quan chức năng để có một xã hội nhân bản... Đó là là sự khác nhau giữa các bản tin báo chí và thông tin trên mạng xã hội.

Ngọn hải đăng trong ma trận thông tin

Nếu bác sĩ cứu chữa bệnh tật thể xác, kỹ sư kiến tạo những công trình, thì nhà báo, bằng ngòi bút và trái tim của mình, lại có một sứ mệnh khác biệt là soi rọi sự thật, phản ánh đa chiều cuộc sống, và quan trọng hơn cả, là góp phần định hướng dư luận, kiến tạo những giá trị tốt đẹp cho xã hội. Sứ mệnh này đòi hỏi ở người làm báo không chỉ kỹ năng nghiệp vụ mà còn là một cái tâm trong sáng, một bản lĩnh vững vàng và một tinh thần trách nhiệm cao cả.

Trách nhiệm của nhà báo là vô cùng nặng nề và thiêng liêng. Đó là trách nhiệm với cộng đồng nơi họ đang sống và làm việc, với môi trường tự nhiên cần được bảo vệ, với sự phát triển bền vững của quốc gia dân tộc. Quan trọng hơn hết, đó là trách nhiệm với sự thật - nền tảng cốt lõi của báo chí.

Mục tiêu tin tức phải nhanh, cạnh tranh với các báo và mạng xã hội đặt ra nhiều áp lực cho người làm báo hiện nay. Áp lực thời sự, mong muốn thu hút người đọc nhanh nhất có thể khiến cho trách nhiệm xã hội của nhà báo bị xao lãng. Nhưng một trong những sứ mệnh cốt lõi của báo chí chân chính là xây dựng niềm tin trong cộng đồng và vun đắp sự liêm chính trong mỗi con người.

Mỗi bản tin, mỗi bài viết - dù tin thông tấn, bài điều tra hay cả thiên phóng sự dài kỳ thì mục tiêu cuối cùng cũng phải là ngọn hải đăng dẫn đường, hướng con người đến những giá trị thiện lương, vị tha, nhân ái. Báo chí khơi gợi lòng trắc ẩn, tinh thần tương thân tương ái, và ý thức cư xử tử tế với nhau, với thiên nhiên vạn vật, với môi trường sống. Bằng chứng là từ những những câu chuyện truyền cảm hứng, những tấm gương người tốt việc tốt, báo chí góp phần xây dựng một đời sống có văn hóa, văn minh, nơi cái xấu, cái ác bị đẩy lùi, nhường chỗ cho những điều tốt đẹp nảy nở.

Giữa dòng chảy thông tin phức tạp và đôi khi nhiễu loạn của thời đại số, bạn đọc sẽ luôn tìm đến những tờ báo giữ vững tôn chỉ, mục đích. Đó là những nơi thông tin được kiểm chứng cẩn trọng, nơi sự thật được tôn trọng tuyệt đối, nơi cái hay, cái đẹp, lòng nhân ái được trân trọng và lan tỏa. Những tờ báo này không ngừng cổ vũ cho lối sống lành mạnh, đề cao sự liêm chính và nỗ lực không mệt mỏi để góp phần xây dựng một xã hội ngày càng tốt đẹp hơn, nhân văn hơn.

https://laodong.vn/thoi-su/soi-roi-su-that-kien-tao-nhung-gia-tri-tot-dep-1526603.ldo

AN THƯỢNG (BÁO LAO ĐỘNG)