Giá vàng lập đỉnh, chênh lệch phi lý với thế giới và rủi ro đầu cơ lan rộng đang đặt ra yêu cầu cấp bách phải cải cách toàn diện thị trường vàng Việt Nam - theo hướng minh bạch, hiện đại và bền vững.

Thị trường vàng 2025: Cơn sốt chưa từng có

6 tháng đầu năm 2025, giá vàng thế giới tăng hơn 26%, mức tăng mạnh nhất kể từ năm 2010. Tính từ đầu năm đến nay, giá vàng đã tăng khoảng 26,35% và trong vòng một năm, con số này lên đến hơn 41% (theo biểu đồ XAU/USD từ TradingView). Vàng trở thành kênh trú ẩn hàng đầu giữa bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều bất ổn và kỳ vọng lãi suất tại Mỹ giảm chậm hơn dự báo.

Trong nước, thị trường vàng chứng kiến cơn sốt chưa từng thấy. Ngày 14.5.2025, giá vàng miếng SJC niêm yết lên đến 120,5 triệu đồng/lượng, mức giá cao nhất trong lịch sử. Không chỉ vậy, tình trạng xếp hàng dài, "cháy hàng" và tâm lý đầu cơ lan rộng khiến thị trường rơi vào trạng thái nhiễu loạn cung - cầu.

Đáng chú ý, chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới có thời điểm lên tới gần 20 triệu đồng/lượng. Đây là mức chênh lệch bị đánh giá là phi lý, tạo cơ hội trục lợi cho một nhóm kinh doanh, gây méo mó thị trường và tiềm ẩn rủi ro lớn cho người dân - những người đổ tiền vào vàng trong tâm thế "sợ lỡ sóng tăng giá".

Việc chênh lệch giá quá lớn không chỉ tạo rủi ro đầu tư mà còn đẩy thị trường vào trạng thái thiếu minh bạch.

Về chính sách, Nghị định 24/2012/NĐ-CP - công cụ quản lý vàng trong hơn một thập kỷ qua - đang dần trở nên lỗi thời. Tình trạng độc quyền vàng miếng SJC, thị trường không liên thông quốc tế và không có sàn giao dịch vàng minh bạch khiến Việt Nam trở nên dễ tổn thương trước các cú sốc từ bên ngoài.

Đề xuất cải cách toàn diện: Minh bạch và bền vững

Trước những bất ổn đang diễn ra trên thị trường vàng, Việt Nam cần một cuộc cải cách toàn diện, không chỉ để xử lý tình trạng "sốt giá" và chênh lệch phi lý hiện nay, mà còn để hướng tới một thị trường vàng minh bạch, ổn định và bền vững trong dài hạn.

Về ngắn hạn, điều cần làm trước mắt là cân bằng lại cung - cầu trên thị trường. Muốn vậy, cần chấm dứt tình trạng độc quyền kinh doanh vàng miếng, cho phép nhiều doanh nghiệp tham gia dưới sự kiểm soát và điều tiết chặt chẽ của Ngân hàng Nhà nước. Đồng thời, sử dụng công cụ thuế và phí để hạn chế nhu cầu đầu cơ vàng. Mọi giao dịch vàng cần được quản lý bằng hóa đơn rõ ràng và kết nối với hệ thống dữ liệu của cơ quan thuế để tăng tính minh bạch.

Song song với đó, cơ quan chức năng cần đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, đầu cơ, thao túng giá vàng, đặc biệt trong bối cảnh thị trường đang nhạy cảm như hiện nay. Việc sửa đổi, cập nhật Nghị định 24 theo hướng linh hoạt hơn, phù hợp với tình hình mới cũng được xem là một trong những nhiệm vụ trọng tâm cần ưu tiên.

Về trung hạn, mục tiêu lớn hơn là từng bước xây dựng một thị trường vàng hiện đại, minh bạch và có khả năng hội nhập quốc tế. Một trong những đề xuất đáng chú ý là thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia - nơi các sản phẩm như chứng chỉ vàng, vàng tài khoản hay vàng phái sinh có thể được giao dịch công khai, có chuẩn mực. Việc đa dạng hóa sản phẩm vàng tài chính sẽ giúp chuyển vàng từ tài sản cất giữ sang tài sản có thể luân chuyển, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn trong nền kinh tế.

Việc mở rộng khả năng nhập khẩu vàng theo hạn ngạch phù hợp, khuyến khích các nhà tinh luyện trong nước và phát triển chuỗi cung ứng nội địa sẽ giúp tăng chủ động nguồn cung và giảm phụ thuộc vào biến động bên ngoài. Mọi bước cải cách cần được thực hiện từ từ, có kiểm soát chặt chẽ, đảm bảo ổn định vĩ mô, đồng thời vẫn đáp ứng được yêu cầu minh bạch, phù hợp thông lệ quốc tế và bảo vệ lợi ích quốc gia.

Xây dựng mô hình thị trường vàng hiện đại, rõ vai trò và minh bạch vận hành

Để thị trường vàng phát triển ổn định và bền vững, cần xây dựng một mô hình tổ chức với các vai trò được phân định rõ ràng, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong vận hành. Trong mô hình đề xuất, Ngân hàng Nhà nước sẽ đóng vai trò là cơ quan quản lý chính, có nhiệm vụ ban hành chính sách, điều tiết và giám sát toàn bộ hoạt động của thị trường.

Song hành cùng cơ quan quản lý là Hiệp hội Thị trường Vàng Việt Nam - một tổ chức có tính chất điều phối mềm, làm cầu nối giữa các doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh và cơ quan chức năng, đồng thời góp phần định hướng thị trường theo hướng lành mạnh và minh bạch.

Một điểm nhấn quan trọng trong mô hình này là việc thành lập Sàn Giao dịch Vàng Quốc gia. Đây sẽ là nơi vận hành các hoạt động giao dịch vàng theo chuẩn mực quốc tế, công khai và minh bạch, giúp giảm tình trạng đầu cơ, thao túng giá và từng bước đưa vàng trở thành một loại tài sản tài chính thực sự.

Các ngân hàng thương mại trong mô hình này sẽ đảm nhận vai trò tạo lập thị trường - tức là cung cấp các sản phẩm tài chính liên quan đến vàng, hỗ trợ giao dịch vàng tài khoản, chứng chỉ vàng hoặc các sản phẩm phái sinh. Trong khi đó, các doanh nghiệp vàng sẽ là lực lượng trực tiếp tham gia thị trường, thực hiện giao dịch theo chuẩn mực đã được thống nhất, cạnh tranh bình đẳng và tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật.

https://laodong.vn/kinh-doanh/cai-cach-toan-dien-thi-truong-vang-viet-nam-1516668.ldo

TS Châu Đình Linh - Giảng viên Trường Đại học Ngân hàng TPHCM